SAĞLIM İNEKLERİN BESLENMESİ

Mehmet AK

Ziraat Mühendisi

onumuza  başlamadan önce , yazıda sık sık geçecek birkaç terimi açıklamak istiyorum :

Kaba yemler : Enerji ve oranı düşük ,lif bakımından zengin,işkembenin sağlıklı çalışabilmesi için mutlaka sığırlara verilmesi gereken yemleri ifade eder.

Kaba yemlere örnekler   ; çayır-mera otları ,arpa buğday, tritikale,yulaf ve mısır hasılı gibi buğdaygil yeşil yemleri( hasıllar) ,yonca korunga gibi baklagil yeşil yemler ,hayvan pancarı,şeker pancarı ve patates gibi kök ve yumru yemler,samanlar,silajlar,şeker pancarı yaprakları.

Kesif yemler : Enerji ve proteince yoğun,lif bakımından fakir yemlerdir.

Kesif yemlere örnek verecek olursak ,arpa ,buğday,çavdar,yulaf,mısır gibi buğdaygil daneleri,

Fiğ,burçak gibi, baklagil daneleri,kepek,razmol ,melas gibi endüstri kalıntıları,pamuk tohumu küspesi, ayçiçek tohumu küspesi, işletmemizde hazırladığımız ya da satın aldığımız karma yem ( süt yemi )

Laktasyon :

İneğin süt verdiği dönemi ifade eder .Bir inek yılda yaklaşık  300 gün süt verir , 60 gün de sağılmaz , kuruda kalır.İşte , süt verdiği bu yaklaşık 300 günlük süre Laktasyon olarak ifade ediliyor.

ağmal ineklerin  besin  madde ihtiyaçları ,laktasyon safhasına bağlı olarak değişim gösterir.Bu dönemlerin  özeliğine göre de beslemede dikkat edilecek hususlar vardır.

Sağlım ineklerin beslemesini 4 dönemde inceleyeceğiz :

1.Dönem ( Erken laktasyon ) :

 Laktasyonun başladığı ,Süt veriminin pike ulaştığı , yem tüketiminin azaldığı ve dolayısıyla vücut depolarının kullanıldığı  buzağılamadan sonraki ilk 70 günü kapsar.

Bu dönemde süt üretiminde hızlı bir artış görülür.4 ila 10 hafta içinde en yüksek verime ulaşılır.

1.buzağılı ineklerde süt veriminin pike ulaşması için geçen süre daha uzundur.

İneğe verilecek  kesif yem miktarı aşamalı olarak artırılmalıdır ; buzağılamadan sonraki 6-8  haftalık dönemde inek başına günlük 500-700 gr.lık  Kesif yem artırımı uygun olacaktır.İlave olarak,ineğe bol miktarda kuru baklagil otu ( yonca,fiğ ..) ve mısır silajı  da verilmelidir.Bu dönemde,ineğe günlük verilecek kaba yem miktarının ineğin canlı ağırlığının % 1,5 ‘ u kadar olması gerekir.Örneğin, 500 kg. canlı ağırlığındaki bir ineğe günlük 7,5 kg. ‘ a kadar kaba yem verilebilir.

Bu dönemde ineğin yem tüketimi iyi gözlenmelidir.Sağım zamanının dışında da sık aralıklarla ,fakat az miktarlarda kesif yem vermek hayvanın stres faktörlerinden  etkilenmesini en aza indirecektir.

2.Dönem (Orta laktasyon) :

Buzağılamadan sonraki 70 ila 140. günlerde süt verimi azalma seyrine girer.İneğin kuru madde tüketimi en düzeye ulaşır , enerji dengesi düzeldiğinden inek canlı ağırlık artışı makul seviyeye gelir.

Bu dönemde zayıf ineklere günlük 2,5 kg. kadar fazladan kesif yem vermekle canlı ağırlık artışı sağlanabilir.

3. dönem : (Geç laktasyon ) :

Bu dönemde ineklerin çoğu gebe kalmaktadır.1.buzağılı ineklere ,büyümelerinin devam etmesi ve gebe olmaları nedeniyle ihtiyaç duydukları besin maddelerini almaları için

yedikleri kesif yeme ek olarak 2-2,5 kg. kadar kesif yem verilmelidir.

Bu dönemde süt veriminde düşüş aylık % 8-10 civarında seyreder ;  % 10 ‘un üzerinde bir düşüş inekte bir problemin varlığını gösterir.

Bu dönemde dikkat edilecek bir husus da ineklerde yağlanmadır. İneklerin yaklaşık % 10 ‘unda bu dönemde yağlanma gözlenir.Bunu önlemek için kesif yem miktarını azaltmak gerekir.

4.Dönem (Kuru Dönem Beslemesi) :

Buzağılamadan 6-8  hafta  önce laktasyondaki inekler kuruya çıkarılır.

Bu dönem yapılacak yanlış besleme ineğin buzağılamadan sonra da ortaya çıkacak sorunlara yol açar.

İneğe bu dönemde verilecek yüksek kaliteli kaba yem ile inek  buzağılamanın 14 gün öncesine kadar süt yemine ihtiyaç duymayacaktır.

Ancak , bu dönemde Ca / P dengesinin korunması da  önemlidir ;  Ca mineralini bolca içeren yonca gibi baklagil yem bitkilerinin fazla verilmesi buzağılamadan sonra süt humması riskini artırır.

Günlük 1,5-2,5 kg. kadar kesif  yem vermek yararlı olur.

İneğe verilecek yonca,korunga gibi baklagil yem bitkisi günlük en fazla 1,5 kg. olmalıdır.

Ayrıca gebelik ilerlemiş ve fetusta büyüme hızlı olduğundan fetusa baskı yapacağı için ineğe fazla sulu ve hacimli yem verilmemelidir.

Az yem verilmeli ve verilen yemlerin de sindirebilirliği yüksek olmalıdır.

Mısır ve ot silajı veriliyorsa inek başına günlük sulu yem miktarı 10 – 11 kg. civarında    

       olabilir.Aşırı miktarda sulu yem ineklerde yavru atmalara neden olabilir.

Doğuma 7-10 gün kala kesif yem ( süt yemi )  günlük 500 gr.dan başlayarak  artırılmalıdır.İnek böylece yüksek yem tüketme kapasitesine yavaş yavaş alışacaktır. .

Yalnız bu dönem sonunda  ineğe vereceğimiz günlük kesif yem toplamı   ineğin vücut ağırlığının % 1.5 ‘ini geçmemelidir. Yani 500 kg. canlı ağırlığındaki bir ineğe

doğuma 1-2 gün kala  7,5 kg. a kadar kesif  yem verebiliriz..

şağıda  değişik verimlere sahip sağmal ineklere günlük verilmesi gereken besin maddelerini içeren rasyon örnekleri verilmiştir.

ısaca tabloyu açıklayacak olursak , 500 kg. canlı ağırlığa günlük % 4 yağlı 18 litre süt verimine sahip bir ineğe , günlük 3,5 kg. buğday samanı , 21 kg. mısır silajı ,1 kg. ayçiçeği tohum küspesi ,  4,7 kg. süt yemi verilirse ineğin hem yaşama payı hem de verim payı karşılanmış olur.

Mısır silajı , kuru ot gibi kaba yemlerin ineğe az verilmesi ile süt yemi ( fabrika yemi ) daha fazla  verilmek zorunda kalınıyor ,bu da hem maliyeti artıran bir faktördür , hem de inekte sağlık sorunlarına yol açabiliyor..

Kuru dönemde bir ineğe verilebilecek günlük yem örnekleri de aşağıda gösterilmiştir :

Kuru dönemin 1 safhası  : Buzağılamadan önceki 60 – 30 günler arası :

günlük 1.kalite kuru ottan 2 kg.,buğday samanı 2 kg.,mısır silajı 12 kg.,mineral karışımı 0,15 kg.,% 18 HP içeren sığır süt yemi 1,5 kg.

Kuru dönemin 2 safhası  : Buzağılamadan önceki 30-0.  günler arası :

günlük 1.kalite kuru ottan 2,5 kg.,buğday samanı 2 kg.,mısır silajı 12 kg.,mineral karışımı 0,15 kg.,% 18 HP içeren sığır süt yemi 2  kg.

Sayın Yetiştiriciler  ;

ümkün olduğunca ineklerinizi yukarıda anlattığımız gibi verimlerine ve laktasyon dönemlerine  göre besleyiniz.

Göreceksiniz , ineklerinizin hem süt veriminde hem de döl veriminde  ve diğer sağlık sorunlarında iyileşmeler olacak , kazanan siz  olacaksınız.

Yetiştiricilerimize bol ürünler , hayırlı kazançlar  dilerim .