Hayvan Sağlığı ve Doğru Besleme için 

İşkembenin Düzgün Çalışmasına Dikkat!

Mehmet AK

  Zooteknist Ziraat Mühendisi

Sığırlar, geviş getirmeleri ve midelerinin parçalı olması gibi sindirim sistemi özellikleri ile diğer hayvanlardan ayrılırlar. Mide bölümleri içinde işkembe, selülozu parçalayan mikroorganizmaları (faydalı mikroplar ) barındırması ile ilginç özellikler taşır, Selülozu parçalayabilme, tabiattaki dengenin korunmasında önemli yere sahiptir. Çünkü bitkilerde bulunan selülozu parçalayabilen bakteriler olmasa, otçullar olmayacaktı, parçalanmayan selülozdan dolayı tabiat çöplüğe dönüşecekti. İşkembede bulunan mikroorganizmalar, yemleri mayalandırarak faydalı maddelere (örneğin ,yağ asitlerine )  dönüştürür, Bu esnada mikroorganizmalar çoğalmaya devam eder , bu arada ortaya çıkan maddelerin bir kısmı işkembeden emilir ve enerji kaynağı olarak kullanılır.

Bu faydalı mikroorganizmaların işkembede yeterince bulunması ve çoğalabilmesi için ineğin yeterli ve dengeli beslenmesi şarttır.

Sağmal inek rasyonlarında en az % 17 ham selüloz olması istenir; bu , hem işkembenin düzgün çalışması için , hem de süt yağ oranının normal düzeyde tutulması için gereklidir.

İşte , kaba yemlerin önemi burada ortaya çıkıyor : Kaba yemler ,  süt  sığırcılında  önemli bir girdi olan yemin maliyetini düşürme yanında işkembenin düzgün çalışmasını sağlamakta , süt yağ oranına da olumlu etki yapmaktadır.

  Bu girişten sonra, isterseniz hayvan beslemenin başlangıcında bilinmesi gereken bir konudan, sığırlarda mideden biraz bahsedelim:

  Sığırlarda midenin bölümleri:

  1.İşkembe (Rumen) 2.Börkenek 
2.Kırkbayır 4.Şirden 
olmak üzere 4 bölümden oluşur.

  İşkembe: Midenin en büyük bölümüdür. Kapasitesi, 150-230 lt.dir.Ergin bir sığırda işkembe tüm midenin % 70’ini oluşturur.

  Börkenek: Midenin ikinci gözüdür. İşkembenin ön tarafında yer alır. Salgı bezleri yoktur. Hayvanların yemle birlikte yuttukları metal parçaları gibi yabancı cisimler genellikle burada kalır.

  Kırkbayır: İç yüzeyinin girintili çıkıntılı bir görünümde olmasından dolayı bu isim verilmiştir. salgı bezi yoktur.

  İşkembeden gelen besinler için filtre görevi görür, iyi parçalanmamış besinlerin geçişini önler.

  Şirden: Salgı bezi içeren tek bölümdür.
  Bu açıdan     sindirim açısından en önemli 
  mide  bölümüdür.

Buzağı doğduğunda, midenin en büyük bölümü şirdendir.2 ay içinde işkembe ve şirden eşit büyüklüğe ulaşır.3 ay sonunda ise işkembe, şirdenin iki katı büyüklüğe ulaşır.

Buzağılarda 2-3 haftalıkken geviş getirme ve işkembe hareketleri görülmeye başlar.

 İşkembenin büyümesi, gelişmesi ve kaslarının normal düzeyde çalışır hale gelmesi, kaba yemlerin özellikle 1,derecede kaliteli (yonca gibi) kaba yemlerin etkisi ile olmaktadır, kaba yemler işkembe gelişiminin yanı sıra işkembede faaliyet gösteren mikroorganizmaların artışını da sağlamaktadır.

Buzağının ilk günlerinden itibaren işkembede faydalı mikroorganizmalar etkinlik göstermeye başlar,1-1,5 ay sonunda buzağıların ön mideleri selülozu parçalama kabiliyeti kazanır.

Sütten geç kesilen ve uzun süre kaba yem verilmeyen buzağılarda işkembe gelişmesi de gecikir.

İşkembenin sağlıklı çalışıp çalışmadığını nasıl anlayabiliriz ?

1.Hayvanlarınız izleyin. Hayvanlar dışarıda iken, kızgınlıklarını ve hastalık durumlarını dikkatli bir gözlemle anlayabilirsiniz. Mesela, geviş getirmelerini izleyin. Hayvanın geviş getirmesi işkembenin normal çalıştığını gösterir. Bir sığırın günde geviş getirmeye ayırdığı süre  7-12 saat  gibi hayli uzundur. Hayvanlarımızı gözlemlediğimizde, dinlenme durumunda sürüdeki hayvanların  en az % 60 ‘ı geviş getiriyor olmalıdır.

2.Gübreyi kontrol edin.

İşkembesi iyi çalışan hayvanın dışkısı, mat renklidir. Renk her yerinde aynıdır, açık ve koyu renkli kısımlar bulunmaz. Hafif yumuşak ve yayvan şeklinde olur.

İşkembesi iyi çalışmayan hayvanın dışkısı, yağlı gibi parlak ve koyu renklidir.

Kat kat kısımlıdır, bir çöple aralandığında katlar arasında zarlar görülür. Renk kimi yerde açık, kimi yerde koyudur. Üzerinde zar veya sümükler bulunur.

3.İşkembeyi kontrol edin.

Hayvanların sol açlık çukuruna yumruğunuzu iyice bastırıp 5–6 saniye tutun, yumruğunuzu çektiğinizde işkembe lastik top gibi eski şeklini almıyorsa, bir müddet basılı, çökük kalıyorsa. İşkembe iyi çalışmıyor demektir.

Sağlık ve esenlik dileklerimle..